Tezgahları süslemeye başlayan ayvanın adı karşımıza ilk kez MÖ 3000'lere dayanan Sümer ve Akad belgelerinde çıkar. Fakat ancak Yunan ve Roma döneminde sevilerek tüketilen bir meyve olmuştur. Anavatanı Kuzeybatı-İran, Türkistan ve Anadolu’dur.
📍
Ayvanın Yunanca adı olan "kidonion" Girit'teki Hanya şehrinin eski adı Kydonia'dan gelir. Muhtemelen ayva bahçeleriyle doluydu. Ayvalık'ın eski adının da Kydonia olduğunu hatırlatayım yeri gelmişken.
📍
Anlatıya göre Akontios, Keos adasında yaşayan yakışıklı ama fakir bir delikanlı. Artemis şenliklerinde Delos’a giderken yolda Atina’nın en soylu ailelerinden birinin kızı olan Kydippe'yi görür görmez aşık olur. Bir ayvanın üzerine: “Artemis tapınağı üzerine ant içiyorum ki ben Akontios’a varacağım” yazıp ayvayı kızın önüne atar. Kydippe yazıları yüksek sesle okuyunca şaşırıp meyvayı elinden atar ama söz ağızdan bir kere çıkar. Sözleri yemin sayılır ve bozulamaz. Atina’ya döndükten sonra üç kez nişanlandığı halde üç koca adayı da peş peşe hastalıktan ölür. Delphoi tapınağı kahini, Akontios’un hilesini açığa çıkarınca kızın babası mecburen Kydippe’yi Akontios ile evlendirir.
📍
Antik çağda Yunanlılar ayvaları doğurganlıkla bir tutuyordu. Bu nedenle de gelinlere gerdeğe girmeden önce ayva yedirilirdi. Ayvanın parfüm yapmakta da kullanıldığı biliniyor. Günümüzde hala kokusu nedeniyle Anadolu'da ölülerin başına ayva ağacı dikilir.
📍
Lezzet kattığından Osmanlı mutfağında da gerek etli yemeklerde gerekse tatlılarda severek kullanılmıştır.
📍
Orta Türkçede “avya” olarak kullanılan, Eski Kıpçakça sözlüklerde de “ayva” biçiminde geçen sözcük Farsça’da “ābia, bia” olarak kullanılır.
📍
Halk arasında ayvayla ilgili çeşitli inanışlar vardır bilirsiniz. Ayva çok olduğunda kışın sert geçer, hamile kadınlar gebelikleri boyunca ayvayı bol yerlerse, çocuk gamzeli olur gibi. Ayrıca kadınlar arasında göbeği ayvaya benzeyenler de makbuldür. Ayrıca kadınların yüzlerindeki sarı, güçsüz tüylere de ‘ayva tüyü’ denir. Hatta Divan şiirinde sevgilinin yüzü kadar, onu kuşatan ayva tüyleri de konu edilmiştir.
📍
Ayva zamanıdır artık.
Comments