Bir lale çılgınlığı yazısı söz vermiştim.
🌷
16. yüzyılda Türkiye’den ithali sonrasında Avrupa’da lalenin yaşadığı maceranın ilk dönemleri bizzat modernitenin dinamikleri için uygun bir metafor işlevi görür. Çünkü bu dinamikler kâr güdüsü, bireysel refah, dünya ticareti, Avrupa kolonyalizmi, ön-kapitalizm ve -bunlar kadar önemli- bilim üzerinden üretilen yeni bilgilerle bağlıdır.
🌷
Lalenin ilk dönemleri, Kuzey Avrupalı aristokrat, banker ve entelektüel kesimin sahibi oldukları, sadece zevk için düzenlenen botanik bahçeleriyle bağlantılıdır. Bu tür bahçelerin düzenlenmesi o kadar pahalı bir işti ki bu işi yüklenenler genellikle kraliyet aileleriydi. Böylece bahçecilik ile siyasal iktidar arasında doğrudan bir bağlantı ortaya çıkıyor ve çiçek resimciliği büyük bir toplumsal itibara kavuşuyor.
🌷
Lale, bu çerçevede çok görkemli bir bahçe bitkisi olduğundan sayısız lale üreticisi tarafından deneylerle çeşitlendirildi. Lale ticareti bir anda büyük bir iş alanı oldu. Ticaret önce profesyonellerin elindeyken 1634’e gelindiğinde lale satın alma, laleden hiç anlamayan sıradan insanlar arasında da yaygınlaşmıştı ve haliyle spekülatifler ortaya çıktı.
🌷
Genellikle nakit kullanılmıyordu, elbise, arazi ve ev gibi kişisel mallar da dâhil olmak üzere çiftlik hayvanlarından tutun da dokumaya kadar her şey teminat olarak veriliyordu. Normalde, genellikle lale soğanlarının hasadı yapılmadan önce bu değerli malların teslim edilmesi ya da sözleşmeyle devredilmesi gerekiyordu. Zamanla satıcının teslim edebileceği herhangi bir soğanın ve alıcının da parasının olmadığı bir vadeli piyasa oluştu. Ve sahneye yeni oyuncular çıktı... Konunun detayları kapsamımız dışında ama şunu bilmemizde fayda var, kaçınılmaz ekonomik çöküş 1637’de ortaya çıktı. On yedinci yüzyılın ortasında vasıflı bir işçinin haftalık ücreti 2,8 florinken bir lale soğanı 5500 florinden işlem görebiliyordu.
🌷
Hollanda Altın Çağı'nın natürmort ressamı olan Ambrosius Bosschaert’in (1573-1621) bu resmi tam olarak bu çılgınlığın anlatımıdır.
🌷
Tulips in a Wan-Li Vase, c.1619, Mauritius House Museum, The Hague, Netherlands
Comentários